อีกประเด็นก็คือ ถึงเป็นลูกจ้างบุคคลใดใด ก็ผิด
บุคคลใดใด มี บุคคลธรรมดา และนิติบุคคล
แสดงว่าเป็นลุกจากรัฐวิสหกิจ ก็ไม่ได้
มหาลัย เป็นนิติบุคคล
ผมไม่มีความรู้ เรื่องนี้ อ่านจาก ท่านนี้ แล้วกันครับ
อาจารย์พิเศษในสถาบันอุดมศึกษาเอกชนถือเป็นลูกจ้าง หรือไม่
นพดล ปกรณ์นิมิตดี
อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์
มหาวิทยาลัยศรีปทุม
ตามที่เคยเป็นปรากฎเป็นข่าวในหน้าหนังสือพิมพ์ สื่อวิทยุและโทรทัศน์ เมื่อไม่นานนี้เกี่ยวกับเรื่อง อาจารย์พิเศษในสถาบันอุดมศึกษาเอกชน จะถือ ...... “เป็นลูกจ้างของบุคคลใด” ซึ่งจะถือเป็นกรณีลักษณะต้องห้าม ของผู้ดำรงตำแหน่งตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญหรือไม่นั้น
ประเด็นดังกล่าว ที่เคยเป็นที่วิพากวิจารณ์ของผู้คนในสังคมที่ผ่านมานั้น เมื่อระยะเวลาได้ผ่านไปสักพอสมควรแล้ว ผู้เขียนในฐานะนักวิชาการสังกัดสถาบันอุดมศึกษาเอกชน จึงใคร่ที่อยากนำเสนอข้อคิดความเห็น ในเรื่องดังกล่าว โดยการนำตัวบทกฎหมายต่างๆ ที่เกี่ยวข้องมาพิจารณาศึกษา พอเป็นสังเขป เพื่อเป็นการสะท้อนมุมมองของอาจารย์ ธรรมดาๆ คนหนึ่งในสถาบันอุดมศึกษาเอกชน ที่อดเป็นห่วงไม่ได้ต่อความเป็นไปของผู้คนในแวดวงการศึกษาในระดับอุดมศึกษา และเพื่อเป็นการนำเสนอข้อมูลในประเด็นนี้อีกส่วนหนึ่งต่อท่านผู้อ่านทุกท่าน รวมถึงนักวิชาการ และประชาชนทั้งหลาย
พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ได้ให้ความหมายของคำว่า ครู และอาจารย์ และ ลูกจ้าง ไว้ดังนี้
[คฺรู] น. ผู้สั่งสอนศิษย์, ผู้ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ศิษย์
อาจารย์ น. ผู้สั่งสอนวิชาความรู้; คําที่ใช้เรียกนําหน้าชื่อบุคคลเพื่อแสดง
ความยกย่องว่ามีความรู้ในทางใดทางหนึ่ง
ลูกจ้าง น. ผู้รับจ้างทําการงาน; (กฎ) ผู้ซึ่งตกลงทํางานให้นายจ้างโดยรับค่าจ้างไม่ว่าจะเรียกชื่ออย่างไร
คำว่า ครู และอาจารย์ ถ้าพิจารณาศึกษาจากกฎหมายที่บังคับใช้อยู่ในปัจจุบัน โดยเริ่มต้นที่พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 จะมีนิยาม ของคำว่า ผู้สอน ครู และอาจารย์ ดังบัญญัติไว้ใน มาตรา 4 ความว่า
“ผู้สอน” หมายความว่า ครูและคณาจารย์ในสถานศึกษาระดับต่างๆ
ข้อสังเกต คำว่า ผู้สอนเป็นคำเรียกรวมๆ ของครูและคณาจารย์ ในสถานศึกษาทั้งของรัฐและเอกชน
“ครู” หมายความว่า บุคลากรวิชาชีพซึ่งทำหน้าที่หลักทางด้านการเรียนการสอนและการส่งเสริมการเรียนรู้ของผู้เรียนด้วยวิธีการต่างๆ ในสถานศึกษาทั้งของรัฐและเอกชน
“คณาจารย์” หมายความว่า บุคลากรซึ่งทำหน้าที่หลักทางด้านการสอนและการวิจัยในสถานศึกษาระดับอุดมศึกษาระดับปริญญาของรัฐและเอกชน
จากคำนิยามในกฎหมายจึงทำให้เข้าใจได้ว่า ครู จะหมายถึงผู้สอนในระดับโรงเรียน ในขณะที่ อาจารย์ จะหมายถึงผู้สอนในระดับอุดมศึกษาทั้งของรัฐและเอกชน เพราะในกฎหมายของสถาบันอุดมศึกษา จะแบ่งคณาจารย์ออกเป็นสองประเภทคือ คณาจารย์ประจำ และ คณาจารย์พิเศษ โดยคณาจารย์ประจำ จะมีตำแหน่งทางวิชาการ ตั้งแต่ อาจารย์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์
รองศาสตราจารย์ ศาสตราจารย์ ขณะที่คณาจารย์พิเศษก็จะมีตำแหน่งทางวิชาการเหมือนกัน แต่เพิ่มคำว่า พิเศษ ต่อท้าย เช่น อาจารย์พิเศษ ผู้ช่วยศาสตราจารย์พิเศษ รองศาสตราจารย์พิเศษ ศาสตราจารย์พิเศษ แต่ในที่นี้ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงเฉพาะคณาจารย์ในสถาบันอุดมศึกษาเอกชน เท่านั้น ซึ่งจะมีกฎหมายเฉพาะที่เกี่ยวข้องคือ พระราชบัญญัติสถาบันอุดมศึกษาเอกชน พ.ศ.2546
ในอดีตก่อน 31 ตุลาคม 2546 กรณีคณาจารย์ประจำและเจ้าหน้าที่ของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน ถือว่า ลูกจ้าง ของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน ซึ่งหมายถึงมีฐานะเป็น ลูกจ้างตามกฎหมายคุ้มครองแรงงาน เฉกเช่นลูกจ้างในภาคเอกชนอื่นๆ มีปัญหาฟ้องร้องคดี ก็ไปศาลแรงงานเหมือนกัน
ปัจจุบันคณาจารย์ประจำ และเจ้าหน้าที่ของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน มิได้อยู่ภายใต้บังคับแห่งพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน อีกต่อไปแล้ว อันเนื่องจากกฎหมายสถาบันอุดมศึกษาเอกชนฉบับใหม่ ได้ยกเว้นบุคคลเหล่านี้ คณาจารย์ประจำ และเจ้าหน้าที่ของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน จึงมิได้มีฐานะเป็น “ลูกจ้าง” ตามความหมายในกฎหมายคุ้มครองแรงงาน แต่กลับมีบทบัญญัติให้ ทั้งคณาจารย์ประจำและเจ้าหน้าที่ของสถาบันอุดมศึกษาเอกชน ถือเป็น “ผู้ปฏิบัติงาน” อันอยู่ในบังคับของกฎกระทรวงว่าด้วยการคุ้มครองการทำงานและผลประโยชน์ตอบแทนของผู้ปฏิบัติงานในสถาบันอุดมศึกษาเอกชน พ.ศ.2549 โดยกฎกระทรวงฉบับนี้ ได้ให้นิยาม ผู้ปฏิบัติงาน ไว้ว่าคือ ผู้ปฏิบัติงานทุกระดับที่ได้รับค่าจ้างจากสถาบัน ซึ่งน่าจะสามารถเทียบเคียงการตีความและการใช้กฎหมายในประเด็นนี้กับคำว่า ลูกจ้าง กฎหมายคุ้มครองแรงงานได้ด้วย โดย คำว่า ลูกจ้าง หมายถึง ผู้ซึ่งตกลงทํางานให้นายจ้างโดยรับค่าจ้างไม่ว่าจะเรียกชื่ออย่างไร ซึ่งจะตรงกับนิยามในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 เหตุที่ เพราะตอนยกร่างกฎกระทรวงฉบับนี้ก็ได้นำหลักการจากกฎหมายคุ้มครองแรงงานมาใช้เช่นเดียวกัน (ปัจจุบัน คดีระหว่างสถาบันอุดมศึกษาเอกชน กับ ผู้ปฏิบัติงาน ก็อยู่ในอำนาจการพิจารณาพิพากษาของศาลแรงงาน เช่นเดียวกัน) โดยที่ผ่านมา คำพิพากษาฎีกาโดยส่วนใหญ่จะนำเรื่องการบังคับบัญชามาเป็นองค์ประกอบอย่างหนึ่งของสัญญาจ้างแรงงานด้วย จึงน่าจะเข้าใจได้ว่า คณาจารย์พิเศษ หรืออาจารย์พิเศษ ที่ไปสอนในสถาบันอุดมศึกษาเอกชน มิใช่ลูกจ้าง หรือผู้ปฏิบัติงานในสถาบันอุดมศึกษาเอกชน แต่อย่างใด เพราะสถาบันอุดมศึกษาเอกชน มิได้มีอำนาจบังคับบัญชา อาจารย์พิเศษเหล่านี้ ในลักษณะของการให้คุณให้โทษแต่ประการใด และอาจารย์พิเศษในสถาบันอุดมศึกษาเอกชนโดยส่วนใหญ่ คณะ และสาขาวิชาต่างๆ มักจะเรียนเชิญผู้ทรงคุณวุฒิที่มีชื่อเสียง และเป็นที่ยอมรับเป็นแวดวงสาขาวิชาดังกล่าว โดยที่คณะต่างหาก จะเป็นผู้ที่ไปเรียนเชิญท่านมาบรรยายให้กับนักศึกษา เพื่อเป็นวิทยาทานแก่นักศึกษา ซึ่งคงจะเปรียบเทียบไม่ได้เลยกับค่าตอบแทนที่ท่านได้รับจากการบรรยายสถาบันอุดมศึกษา กับค่าตอบแทนจากงานประจำของท่าน หรืองานอื่นๆ ฉะนั้นอาจารย์พิเศษโดยส่วนใหญ่ ที่เป็นคนมีชื่อเสียง ท่านจึงมาตามคำเรียนเชิญ ด้วยใจรัก และกรุณาต่อนักศึกษาอย่างแท้จริง ฉะนั้นประเด็นที่ว่า อาจารย์ผู้สอนในสถาบันอุดมศึกษาเอกชน เป็นลูกจ้างหรือไม่ จำต้องพิจารณาจากข้อเท็จจริงอื่นๆ มาประกอบด้วย ส่วนปัญหาข้อกฎหมาย เมื่อพิจารณาประกอบกับตัวบทกฎหมาย คำพิพากษาฎีกา และคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ จึงทำให้การศึกษาความหมายของคำว่า ลูกจ้าง หรืออาจรวมถึงลูกจ้างที่ถูกเรียกชื่อเป็นอย่างอื่นๆ จึงอาจต้องแยกศึกษาออกเป็น 2 ส่วน ตามลำดับศักดิ์ของกฎหมาย กล่าวคือ
- ความหมายของคำว่า ลูกจ้าง ในรัฐธรรมนูญ จากถ้อยคำในคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ
- ความหมายของคำว่า ลูกจ้าง ในกฎหมายลำดับศักดิ์ที่ต่ำกว่ารัฐธรรมนูญทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นพระราชบัญญัติ พระราชกฤษฎีกา กฎกระทรวง
ในประเด็นเหตุผลที่ว่า ทำไมต้องตีความแตกต่างกัน หรือไม่ควรตีความต่างกัน ผู้เขียนขอ
ที่จะไม่กล่าวถึง เพราะนักกฎหมายนั้นย่อมมีความคิดเห็นแตกต่างกันได้ แต่คำตอบที่ว่า อาจารย์พิเศษในสถาบันอุดมศึกษาเอกชนเป็นลูกจ้าง จริงหรือไม่ ถ้าพิจารณาโดยดูจากกฎหมายลำดับศักดิ์ที่ต่ำกว่ารัฐธรรมนูญทั้งหมด คงจะเห็นตรงกันว่า อาจารย์พิเศษ คงน่าจะไม่ใช่ทั้งลูกจ้าง หรือผู้ปฏิบัติงานในสถาบันอุดมศึกษาเอกชนแต่ประการใด ส่วนจะเป็นผู้รับจ้างหรือไม่ คงจะต้องว่ากันเป็นอีกเรื่องหนึ่ง แต่สำหรับผู้เขียนแล้ว ผู้ทรงคุณวุฒิโดยส่วนใหญ่ที่มีชื่อเสียง ส่วนมากท่านก็จะมีตำแหน่งหน้าที่ ที่สำคัญ กรณีอาจารย์ ไม่ว่าจะเป็นอาจารย์ประจำหรืออาจารย์พิเศษ ก็เป็นอาชีพที่ไม่เหมือนกับลูกจ้าง หรือผู้รับจ้าง ในภาคเอกชนอื่นๆ เพราะงานสอน มิใช่งานแบบภาคธุรกิจที่ทำเพื่อมุ่งหมายแสวงหากำไรแต่เพียงอย่างเดียว การที่จะตีความว่า อาจารย์พิเศษก็เป็นลูกจ้าง กับเขาด้วย ในแง่มุมหนึ่งก็อาจจะเป็นการปิดโอกาสไม่ให้สถาบันอุดมศึกษาเอกชน ได้มีโอกาสเชิญบุคคลเหล่านี้ มาบรรยายเพื่อให้ความรู้ และถ่ายทอดประสบการณ์ดีๆ ให้กับนักศึกษาได้อีกเลย
ขอให้พวกเรา ชาวหลากสี และพันธมิตร จงมีชีวิตรอด จากภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ ฝีมือปูนา ไปตลอดรอดฝั่งด้วยครับ
PEMDAS ย่อมาจาก ลำดับการคำนวณ Parentheses , Exponentials , Multiply , Divide , Add , Subtract
FWGHSO ย่อมาจาก ลำดับการประเมินผลของ query FROM, WHERE, GROUP BY, HAVING, SELECT, ORDER BY
